Duurzame doodskisten van 100% plantaardig bioplastic: wordt dat de toekomst? De Brabantse Marieke Havermans ontwikkelde de biokist: een persoonlijk en duurzaam alternatief voor de doodskist. De informatie op de Brabant Brand Box is gratis en rechtenvrij te gebruiken voor een positief verhaal over Brabant.
Eerst verpakte ze chocoladerepen, dierenvoedsel en tomatensauzen. Nu verpakt ze de dood. De zoektocht van Marieke Havermans naar de eerste bio doodskist ter wereld. “Ik ben vrij rücksichtloos. Ken geen angst. Ik vind dat ik dit moet doen”.
Trots is ze! Na drie jaar technische ontwikkeling is het Marieke Havermans gelukt. Want daar staat ie, op een woensdagochtend in december. De eerste biologische doodskist ter wereld. Het idiote: niks geen euforie, niks geen vreugdesprongen. “Het was gaaf, natuurlijk, maar ik stond daar als enige vrouw in een fabriek tussen tien van die nuchtere kerels. Ik was ook zo doodmoe. Drie dagen achter elkaar waren we bezig geweest, 20 uur per dag.” Daarbij: vlak na de ‘geboorte’ van haar biokist hoort zij dat haar 91-jarige oma is overleden. Marieke: “Ik kon niet anders dan haar daarin begraven. Dat wilde zij ook, had ze mij eerder verteld. Het was echt heel mooi, zij in mijn kist, en nee, geen toeval, zoveel toeval bestaat niet. Dit moest zo zijn.”
Als klein meisje heeft Marieke Havermans uit Den Bosch al een fascinatie voor verpakkingen. Ze groeit op ‘in een groene sokkenfamilie’. Leert al vroeg dat je zuinig moet zijn op onze planeet. “Mijn vader ergerde zich vooral aan verpakkingen, één van de grootste boosdoeners van de groeiende afvalberg.” O ja, Ferrero Rocher was the worst, herinnert ze zich. Een blisterverpakking met een papieren wikkel, de binnenkant nog meer plastic, en elk chocolaatje verpakt in folie met een stickertje dat weer op een ander papiertje lag. Echt, bozer kon je haar vader niet maken. ‘Kon dat niet anders?’ Nou, daar wilde ze graag over meedenken. Ze bleek daarvoor ook technisch genoeg. In de garage had zij een eigen knutselhok om te lassen, solderen, timmeren en te schuren. “Ik kon oude apparaten opknappen en elektriciteit aanleggen. Op mijn vierde soldeerde ik mijn eerste printplaatje.”
Na de middelbare school gaat Marieke naar de Kunstacademie, maar dat is niet haar wereldje (“de sfeer, de andere studenten, nee joh, ik was daarvoor veel te down to earth”). Zo besluit ze na een omweg alsnog te kiezen voor een studie verpakkingstechnologie, een specialisatie van productontwikkeling aan de Haagse HTS. “Verpakking moet opvallen in het schap. Je wil er het verschil mee maken.” Technisch moet het aan allerlei eisen voldoen, op het gebied van transport, materiaalkeuze en voedselveiligheid. “Verpakkingsontwerp is een samenstel tussen retailers, productontwikkelaars, fabrikanten, designers en transporteurs.”
Na haar studie kan Marieke direct terecht bij Mars in Veghel. “Daar heb ik het vak geleerd.” Nadien wacht Heinz in Nijmegen. Als innovatiemanager houdt zij zich daar al bezig met biobased zoals bioplastic voor ketchupflesjes. “We lopen op het gebied van duurzaamheid mijlenver achter op ons omringende landen. In Nederland zijn we vooral bezig met consumeren en economische groei, en staan we te weinig stil wat de impact daarvan is op het milieu.” In die periode gebeurt er iets in haar, op de begrafenis van haar 58-jarige schoonmoeder. Ze kijkt naar de uitvaartkist, en vraagt zich af: ‘Hoe kan dit. Zo’n oubollige, vierkante onpersoonlijke kist, gemaakt uit milieuvervuilende materialen. Iedereen moet gedurende de dienst nog naar die lelijke bak kijken ook.’ Zij weet: “Dit moet beter, en als verpakkingsdeskundige kan ik dat beter. Een vriend vertelt me dat hij tijdens elke uitvaart de begrafenis van zijn moeder herbeleeft. Zij lag in eenzelfde soort kist waarin zo’n beetje iedereen terecht komt. Een begrafenis zegt iets over het leven dat iemand heeft geleefd. Maar die kisten vertellen allemaal hetzelfde verhaal.”
Ze neemt in 2012 ontslag bij Heinz en gaat op zoek naar een meer persoonlijk en duurzaam alternatief voor de doodskist. Ze kiest daarbij voor bioplastic, een plastic gemaakt uit aardappels, suikerriet of maïs. Iedereen verklaart haar voor gek. Niet vreemd. “Een plaatje van een Océ-printer is het grootste product ooit gemaakt van bioplastic.” Dus ja, wat bezielt haar. Marieke: “Ik ben vrij rücksichtloos. Ken geen angst. Ik vind dat ik dit moet doen”.
Of en hoe je van maïs een uitvaartkist kunt maken, ze vogelt het allemaal zelf uit. In Hong Kong vindt ze het perfecte materiaal. De vorm heeft Marieke snel gevonden. Niks hard en rechthoekig. Haar kist oogt als een soort cocon, Rubensiaans rond, bestaat uit twee delen die als vanzelf op elkaar passen. Binnenin ligt een laken, matras en kussen van hennep. Dus niks geen milieuvervuilende nietjes, spijkers, schroeven, plastic handvatten en lijmen. Prachtig, maar vindt maar eens een spuitgietfabriek waar je kunt onderzoeken hoe de biomallen zich zullen houden. Spuitgieten doe je normaal met kunststof, vertelt ze. Daarbij smelt je korrels om tot een stroperige massa die je onder hoge druk en met hoge temperatuur in een mal spuit, in de vorm van je product. “Om dat te proberen met korrels van bioplastic vonden ze bij die fabrieken veel te spannend. Ze waren bang dat hun spuitgietmachines kapot zouden gaan”.
Marieke komt aanvankelijk bij geen enkel spuitgietbedrijf binnen. Die mannen van die fabrieken zien haar aankomen (cynisch): “Een vrouw, idealistisch, met een grafkist.” Na tussenkomst van The Polymer Research Platform kan ze alsnog aan de slag om materiaal en design bij een fabriek te testen. Helaas. Geen enkele proef verloopt naar wens. Dan gaat dát niet lekker, dan gaat dat verkeerd. Ze moet alles zelf uitvogelen en financieren. En tussendoor gebeurt er van alles om haar heen. Een leverancier gaat failliet, een financier trekt zich terug, tegenslag na tegenslag. “Tonnen jaag ik er doorheen.”
“Voor een spuitgiettest hadden we voor drie dagen een grote proefmal gehuurd, een soort plastic glijbaan van drie meter. Dat ging direct helemaal mis. We moesten die hele mal schoonbikken.” Na een stilte: “Ik dacht toen heel even: het gaat me nooit lukken.” Toch gloort er altijd een sprankje hoop. Ook die dag. “Een van de mannen van die spuitgietmachinefabriek zei: ‘Maar de vloei was in elk geval goed, en daar ging het toch om?’ Ach, ik ben niet zo goed in het onthouden van slechte dingen. Ik kijk liever vooruit.”
En dan is daar eindelijk haar eerste kist. Met haar oma als proefpersoon. Tijdens die begrafenis ziet Marieke dat het goed is. Ze blijft evenwel rusteloos. Alsof ze al bevroedt dat haar grootste strijd nog staat te wachten. Want zoveel is haar al wel duidelijk: de uitvaartbranche zit niet echt op haar kisten te wachten. “Grafkisten zijn de melkkoe van de uitvaartbranche. Ze kosten 70 euro inkoop en worden verkocht voor 500 euro, en dan heb je de allergoedkoopste versie. Zomaar 300 tot 500% winst. Die hele branche is een gigantische geldmachine, terend op de emoties van mensen. Gedicteerd door een paar verzekeraars en uitvaartinstanties die liever vasthouden aan inkoopcontracten met hoge marges.”
Veel uitvaartondernemers wensen dan ook geen zaken met haar te doen. Omdat ze dan simpelweg zelf minder verdienen. Haar duurzame kist kost 400 euro, goedkoper dan de allersimpelste houten kist. Marieke: “Sommige crematoria zeggen dat mijn kist gevaarlijk is. Ze weigeren die op het allerlaatste moment. Dan krijgt een familie een dag voor de uitvaart te horen dat ze bij hen of een andere kist moeten bestellen of naar een ander crematorium moeten uitwijken. Hoeveel respect heb je dan.”
Tegenstanders blijven aan haar milieuclaims zagen. Terwijl haar superlichte doodskist door de belangrijkste instanties positief zijn getest. Een traditionele kist weegt 45 kilo en kost 80 minuten om te maken. Bij de productie komen veel schadelijke emissies vrij. Haar biokist weegt 25 kilo en is binnen een paar minuten klaar, zonder schadelijke emissies voor zowel begraven als cremeren. Een hoogleraar Duurzame Chemie van de UvA onderschrijft het. Haar biokist stoot bij een crematie 75% minder schadelijke stoffen uit dan een gewone kist. Binnen tien jaar is hij helemaal in de grond verdwenen. Ook kost de productiemethode van spuitgieten relatief weinig energie. Marieke: “Ik geloof sterk in bioplastics, maar niet in alle producttoepassingen. Binnen de uitvaartbranche kun je spreken van een logic fit. Omdat zowel een lichaam als een kist afbreekbaar zijn. Je wilt geen schadelijke stoffen in de grond of lucht. De dood is iets respectvols.”
Van 8 Uur Journaal tot vaktijdschriften: met haar ontwerp verschijnt ze in alle landelijke media. Haar grafkist is wereldwijd het grootste product ooit gemaakt van bioplastic en een van de grootste Nederlandse innovaties op het gebied van duurzaamheid. Yarden Uitvaartzorg heeft als enige van de drie grote uitvaartorganisaties haar biokist opgenomen in hun collectie uitvaartkisten. Marieke: “Daar begrijpen ze dat mensen geen inwisselbare uitvaart willen, met standaard plakjes cake en koffie. Mensen willen iets speciaals. Locatie, aankleding, presentatie en muziek. En nu is de kist aan de beurt”. Met een knipoog: “Je krijgt geen tweede kans voor een laatste indruk.”
Marieke richt haar verkoop niet langer op de 2000 uitvaartondernemers. Geïnteresseerden kunnen haar rechtstreeks benaderen. In ons land overlijden jaarlijks 135.000 mensen. Een aantal dat door de vergrijzing groeit. 800 kisten heeft zij tot op heden verkocht, in de kleuren taupe, bruin en beige. Over een paar jaar hopelijk evenzo in andere vormen. “Klanten zijn mensen van middelbare leeftijd en hoger, en tot nu toe vooral agrariërs. Die snappen dat maïs beter. Zijn meer begaan met de aarde.”
Misschien dat ze het hele milieu-, en duurzaamheidsverhaal laat varen. Het gaat immers niet om het product dat zij maakt, maar om wat zij mogelijk maakt, een persoonlijker uitvaart. Je kunt haar kist met ecovriendelijke stiften en verf versieren. Haar hoop: verkoop in het buitenland waar haar verhaal met gejuich is ontvangen. Maar eerst Nederland. “Ik ben volhardend. Wil dat het een succes wordt en heb daarin een rotsvast vertrouwen. Hoe moeilijk de weg ook is. Misschien ben ik gewoon naïef. Kan ik daarom zo goed met tegenslagen omgaan.”
Marieke is geboren in Eindhoven (1975) en groeide op in Baarn. Na haar studie ging zij werken in Veghel bij Mars. Sindsdien woont en werkt zij in Den Bosch. Zij is eigenaar van Onora, een bedrijf dat ecologische doodskisten maakt. “Onora betekent eren. Het eren van de natuur, het leven en de dood”.
Van niet-eetbare suikers tot mest: het zijn bio-grondstoffen die uiteindelijk verwerkt kunnen worden in een glanzende coating voor je telefoon, de rubberband van je fiets of het dashboard van je auto. Biorizon bereikte een doorbraak voor duurzame productie met een betere kwaliteit.
Rubia heeft succes met een nieuwe aanpak: op de Green Chemistry Campus in Bergen op Zoom werkt Rubia samen met kennis- en onderwijsinstellingen en een groot aantal andere biobased bedrijven.
Lees hoe uitvinders werken aan een duurzame economie, met hernieuwbare grondstoffen uit onze afvalberg. De informatie op de Brabant Brand Box is gratis te gebruiken voor een positief verhaal over Brabant.
Cookies zijn nodig om de site goed te laten werken. En met cookies kunnen we ook andere interessante, gave Brabantse verhalen met je delen, via advertenties op social media en andere websites. Goed plan?